Το σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου είναι μια ομάδα συμπτωμάτων που περιλαμβάνουν πόνο στην κοιλιά και αλλαγή στις συνήθειες του εντέρου χωρίς να αναγνωρίζεται κάποια συγκεκριμένη διαταραχή ή ασθένεια. Συνήθως τα συμπτώματα υπάρχουν μήνες ή και χρόνια και βασανίζουν τους ασθενείς. Ο πόνος μπορεί να συνδυάζεται με διάρροια [IBS-D], δυσκοιλιότητα [IBS-C], συχνά διάρροιες εναλλασσόμενες με δυσκοιλιότητα [IBS-M] ή κυρίως πόνο χωρίς συνοδές διαταραχές στις κενώσεις. Από τον Ιούνιο του 2016 ισχύουν τα κριτήρια της Ρώμης IV για τον ορισμό του ευερέθιστου εντέρου:
Υποτροπιάζοντα επεισόδια κοιλιακού πόνου, τουλάχιστον 1 φορά την εβδομάδα τους τελευταίους 3 μήνες που συνδυάζονται με τουλάχιστον 2 από τα παρακάτω:

• Ο πόνος σχετίζεται με την κένωση του εντέρου
• Ο πόνος συνδυάζεται με αλλαγή στο σχήμα των κοπράνων
• Ο πόνος συνδυάζεται με αλλαγή στην συχνότητα των κενώσεων

Συχνά οι ασθενείς με ευερέθιστο έντερο παρουσιάζουν και άλλα συμπτώματα όπως βλέννα στις κενώσεις, μετεωρισμό, φούσκωμα, κεφαλαλγίες κλπ.

Υπάρχουν βέβαια πολλές ασθένειες με συμπτώματα που μοιάζουν με το ευερέθιστο έντερο αλλά εγκυμονούν πολλούς και μεγάλους κινδύνους για την υγεία μας και κατ’ επέκταση για την ίδια μας την ζωή. Για τον λόγο αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντική η λήψη σωστού ιστορικού από τους ασθενείς με πιθανό σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου ώστε να μην γίνει λάθος διάγνωση. Υπάρχουν κάποια συμπτώματα που λέγονται συμπτώματα συναγερμού [red flag signs] τα οποία πρέπει να μας ανησυχήσουν και να μας οδηγήσουν σε περαιτέρω εξετάσεις πριν μπει η διάγνωση του ΕΕ. Τα συμπτώματα αυτά είναι:

• Αναιμία
• Απώλεια βάρους
• Αίμα στις κενώσεις
• Ηλικία μεγαλύτερη από 45 έτη
• Πυρετός
• Νυκτερινά συμπτώματα (αφύπνιση)
• Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου παχέος εντέρου

Σε όλους όμως τους ασθενείς με πιθανό ΣΕΕ πρέπει να γίνονται βασικές αιματολογικές εξετάσεις [Γενική Αίματος, ΤΚΕ, CRP, αντισώματα έναντι ιστικής τρανσγλουταμινάσης] και πιθανά καλλιέργειες κοπράνων, καλπροτεκτίνη κοπράνων, κολονοσκόπηση και έλεγχος λειτουργίας θυρεοειδή καθώς πολλές σοβαρές ασθένειες μπορεί να έχουν συμπτώματα που μοιάζουν με ευερέθιστο έντερο. Ενδεικτικά αναφέρουμε:

• Καρκίνος παχέος εντέρου
• Ελκώδης κολίτιδα
• Νόσος του Crohn
• Κολλαγονώδης / μικροσκοπική / λεμφοκυτταρική κολίτιδα
• Ηωσινοφιλική κολίτιδα
• Υπερ/υποθυρεοειδισμός
• Σύνδρομο βακτηριδιακής υπερανάπτυξης
• Bile acid diarrhea
• Κοιλιοκάκη [δυσανεξία στην γλουτένη]
• Νοσήματα παγκρέατος

Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό να αποκλείσουμε πολλά νοσήματα με την λήψη σωστού ιστορικού και την διενέργεια κατάλληλων εξετάσεων πριν θέσουμε με ασφάλεια την διάγνωση του ευερεθίστου εντέρου.

Στο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου το βασικό πρόβλημα βρίσκεται στην επικοινωνία του εντέρου με τον εγκέφαλο και αντίστροφα [brain gut axis]. Tα τελευταία χρόνια μελέτες έχουν δείξει πως το ανθρώπινο έντερο διαθέτει ένα εξαιρετικά πολύπλοκο νευρικό σύστημα το οποίο στέλνει και δέχεται μηνύματα από τον εγκέφαλο. Είναι ουσιαστικά το έντερό μας ένας δεύτερος εγκέφαλος με τεράστια σημασία για την άμυνα του οργανισμού μας.

Στους ασθενείς με ευερέθιστο έντερο φαίνεται πως υπάρχουν πολλές διαταραχές που μπορούν να ερμηνεύσουν την ποικιλία των συμπτωμάτων των ασθενών και στις οποίες στοχεύουν οι διάφορες θεραπείες:

• Διαταραχή στην επικοινωνία εντέρου – εγκεφάλου
• Διαταραχή στην κινητικότητα είτε με την μορφή αυξημένης [διάρροιες] ή ελαττωμένης κινητικότητας [δυσκοιλιότητα]
• Αυξημένη σπλαγχνική υπερευαισθησία [δηλαδή το ίδιο ερέθισμα που σε έναν φυσιολογικό άνθρωπο δεν προκαλεί κανένα σύμπτωμα, στον ασθενή με ΕΕ προκαλεί πόνο]
• Διαταραχή στο εντερικό μικροβίωμα δηλαδή στα μικρόβια που υπάρχουν φυσιολογικά στο παχύ έντερο (εντερική χλωρίδα).
• Διαταραχή στην συνεκτικότητα του εντερικού τοιχώματος [leaky gut ή διαρρέον έντερο] με αποτέλεσμα την είσοδο στην κυκλοφορία τοξινών
• Διαταραχή στο τοπικό ανοσολογικό εντερικό σύστημα

Πολύ συχνά τα συμπτώματα εμφανίζονται ή επιδεινώνονται:

• μετά από κάποια γαστρεντερίτιδα [post infectious IBS – μεταλοιμώδες ευερέθιστο έντερο] – 10% των περιπτώσεων ΕΕ ξεκινούν μετά από επεισόδιο οξείας γαστρεντερίτιδας
• μετά από επεισόδια οξείας εκκολπωματίτιδας
• σε περιόδους άγχους ή μετά από στρεσσογόνο ερέθισμα
• και ιδίως σε λήψη συγκεκριμένων τροφών ή συνδυασμών τροφών.

Η θεραπεία του ΣΕΕ κατευθύνεται συχνά στα συμπτώματα του ασθενούς [πόνος, διάρροια, δυσκοιλιότητα, μετεωρισμός] αλλά και στους μηχανισμούς δημιουργίας του συνδρόμου [προβιοτικά φάρμακα για την βελτιστοποίηση του εντερικού μικροβιώματος, αντικαταθλιπτικά φάρμακα (SSRI’s) για την αύξηση των επιπέδων της σεροτονίνης, γλουταμίνη για την βελτίωση της συνεκτικότητας του εντερικού τοιχώματος κλπ]. Φαίνεται πως στους ασθενείς με ΣΕΕ τα καλύτερα αποτελέσματα έχει μια συγκεκριμένη διατροφή που αναπτύχθηκε από το Πανεπιστήμιο Monash στην Μελβούρνη, η FODMAP diet. Η δίαιτα FODMAP αποτελεί την πιο επιτυχημένη θεραπευτική προσέγγιση σε ασθενείς με σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου με ποσοστά επιτυχίας που ξεπερνούν το 70% ακόμη και σε βαριές περιπτώσεις. Βασίζεται στην απομάκρυνση από το διαιτολόγιο για 4-6 εβδομάδες συγκεκριμένων τροφών [FODMAPs] και την σταδιακή επανεισαγωγή τους με διαδοχικά αυξανόμενες ποσότητες έτσι ώστε να εξατομικευθεί σε κάθε ασθενή το διαιτολόγιο του χωρίς να δημιουργούνται θρεπτικά ελλείμματα και φυσικά χωρίς ή με ελάχιστα συμπτώματα.